Home
साहित्य भनेको के हो?
साहित्य भनेको मानव मनको भावनाहरू, विचारहरू, अनुभवहरू र कल्पनाहरूलाई कलात्मक रूपमा व्यक्त गर्ने साधन हो। यो लेखिएको वा मौखिक रूपमा प्रस्तुत गर्न सकिन्छ। साहित्य समाजको दर्पण हो, जसले मानिसको जीवन, संस्कृति, समाज, इतिहास, र सभ्यतालाई चित्रण गर्दछ।
साहित्यका प्रकारहरू
साहित्यलाई विभिन्न आधारमा वर्गीकरण गर्न सकिन्छ। मुख्यतः, यसलाई तीन प्रमुख प्रकारमा बाँड्न सकिन्छ:
१. काव्य (Poetry)
- काव्य साहित्यमा भावनात्मक अभिव्यक्तिलाई लय, छन्द, र अलंकारको प्रयोग गरेर सुन्दर रूपमा प्रस्तुत गरिन्छ।
- उदाहरण: कविता, गजल, दोहा, मुक्तक आदि।
- प्रमुख नेपाली कविहरू: लक्ष्मीप्रसाद देवकोटा, सिद्धिचरण श्रेष्ठ, मोतीराम भट्ट आदि।
२. गद्य (Prose)
- गद्य साहित्य सिधा रूपमा लेखिएको हुन्छ, जसमा लयको त्यति महत्त्व हुँदैन।
- गद्य साहित्यका प्रमुख विधाहरू:
- कथा (Short Story) – लघु कथाहरू छोटकरीमा सन्देश दिने खालका हुन्छन्।
- उपन्यास (Novel) – लामो कथात्मक रचनाहरू जसमा धेरै पात्र र घटनाहरू समेटिएका हुन्छन्।
- निबन्ध (Essay) – कुनै विषयमा व्यक्त गरिएका विचारहरू।
- नाटक (Drama) – संवादात्मक रूपमा प्रस्तुत गरिने साहित्य।
३. नाट्य साहित्य (Drama & Playwriting)
- यसमा संवाद (Dialogue) र अभिनय (Acting) को माध्यमबाट कथा प्रस्तुत गरिन्छ।
- उदाहरण: बालकृष्ण समको "मुक्तिपथ", लक्ष्मीप्रसाद देवकोटाको "शाकुन्तल" आदि।
साहित्यको महत्व
✅ संस्कृति र परम्पराको संरक्षण – समाजको चालचलन, परम्परा, र संस्कृतिको अभिलेखन गर्छ।
✅ मनोरञ्जनको स्रोत – साहित्यले पाठक वा श्रोताको मन बहलाउने भूमिका खेल्छ।
✅ समाज सुधारको साधन – सामाजिक विकृतिहरूविरुद्ध जनचेतना फैलाउन सहयोग गर्छ।
✅ शिक्षा र ज्ञानको माध्यम – भाषा, इतिहास, र विभिन्न विषयहरूको ज्ञान प्रदान गर्छ।
निष्कर्ष
साहित्य मानव जीवनको अभिन्न हिस्सा हो, जसले भावनाहरू व्यक्त गर्न, समाजलाई बुझ्न, र सभ्यता विकास गर्न ठूलो योगदान पुर्याउँछ। नेपाली साहित्यमा विभिन्न विधा र सिर्जनाहरू पाइन्छन्, जसले नेपाली समाज, इतिहास, र संस्कृतिलाई जीवन्त बनाउने काम गरेका छन्।
